Къардэнгъущ1 Зырамыку. Рассказы.
Юмор.
Мис абы и насыпщ
Зыгуэр бэзэрым щык1ийрт:
- Нэмэзлыкъ зыщэхун, нэмэзлыкъ зыщэхун! – жи1эурэ. Абы нэгъуэщ1 зыгуэр еда1уэщ, еда1уэри:
- Зи насып, и нэмэз 1ыхьэр ищ1ауэ, и нэмэзлыкъыр ещэж, - жи1ащ.
Умыщ1э зэбгъэщ1эну емык1укъым
Сэхьид Набдзэшхуэк1э еджэу Хьэжрэтым зы ефэндышхуэ щы1эт. Абы илъэс къэс Къэбэрдейми, Адыгейми, езы Хьэжрэтми щыщ сохъустэхэр иригъаджэрт.
Апхуэдэу гъэ еджэгъуэм зэхуэса сохъустэхэр, нэхъыф1у зригъэц1ыхун щхьэк1э, зыдигъэшхэну 1энэ къахуищтащ. Зэрыхабзэти езыр япэ хэ1эбэри – п1астэр ц1ынэт.
- Уа фыз, мыдэ къак1уэт, - жи1эри, и унэгуащэр ириджащ. Фызыр къыщ1ыхьащ.
- Мы щ1алэхэр си деж къыщ1эк1уар еджэну, ямыщ1э зрагъэщ1эну аращ. Уэри ди гъунэгъум ук1уэурэ п1астэ щ1ык1э зэбгъащ1эмэ, сыт хъунт? – жи1ащ Сэхьид Набдзэшхуэм.
Зэщхьыркъабзэщ
Зауэ нэужьт. Ц1ыхухэр шхынк1э хуэкъулей дыдэтэкъым.
Л1ыжь-фызыжьым япхъу закъуэр зыша я малъхъэ щ1алэжьым малъхъэишэ хуащ1ат.
Л1ыжь-фызыжьым нэгъуэщ1 я1этэкъыми, джэдык1э гъэвар укъэбзыжауэ тепщэчым папц1эу изу къыхутрагъэуващ, зы цырибон литр и гъусэу. Езы т1ури лъэныкъуэк1э къэт1ысыжащ.
Малъхъэ щ1алэжьым зы цырибон стэчан изу ирикъухри, джэдык1э укъэбзахэр зыр зым и ужь иту зыжьэдигъэт1ысхьэурэ иригъэмэрэк1уэхыу щ1идзащ. Малъхъэжьыр апхуэдизк1э псынщ1эу шхэрти, джэдык1эхэр зэк1элъхьэужьу тепщэчым къик1ыурэ щ1алэм и жьэм к1уэрт.
Л1ыжьыр и нэр тенауэ абы еплъырт.
- Ана мыгъуэ, сыбогъэук1ытэ, сыт апхуэдизу ди малъхъэм ущ1еплъыр? – жи1ащ фызыжьым.
- Уэлэхьэ, фызыжь, а джэдык1эр къызэрык1амрэ ар зыжьэдыхьэмрэ зэрызэрыщхьыркъабзэр согъэщ1агъуэри арам сызэплъыр, - жи1ащ л1ыжьым.
Л1эуэ зэгъэжам и насыпщ
Зэныбжьэгъу щ1алэжьит1 пщыхьэщхьэу я ныбжьэгъу ещанэм деж ефак1уэ мак1уэ.
Бжьыхьэщ, уэшхымрэ уэсымрэ зэщ1элъу къот1эт1эх. Къуажэ уэрамыр к1ыф1щ, ят1эщ. Езы т1ури, махуэм псом лэжьащ. Арщхьэк1э фадэр бзаджэщ, я ныбжьэгъум цырибон я1эу къажри1ащи, еп1эщ1эк1ыу мак1уэхэр. Къуажэк1эм ик1ауэ къуажапщэм нэс мак1уэ. Т1ури щымщ. Ауэрэ кхъэм нэсауэ здыблэк1хэм:
- Тхьэмыщк1эхэ, ефи-ешхи зимы1эж насыпыншэхэ, - жи1ащ зым кхъэм щ1элъхэм щхьэк1э.
Зэ нэсынтэкъэ, зэныбжьэгъуит1ыр здэк1уэм нэсащ. Ауэ, здэк1уа я ныбжьэгъур дэмысу куэбжэри гъэбыдарэ хьэри къэут1ыпщауэ ирихьэл1ащ.
Кърагъэзыхыжауэ къохыж. Щ1ы1эщ, псы1эщ, ят1эщ. Бжьыхьэ щ1ы1эр я нэк1ум къуоуэ. Т1ури щымщ. Ауэрэ кхъэм къэсыжащ.
- Насып зи1э, хуабэ-хуабэу кхъэм щ1элъьэ. Дэ уэсри къттесэу, уэшхри къыттешхэу, ят1эри зэхэдутэу дыдэтщ, - жи1ащ ет1уанэм.
Уэ сыпщыгугъамэ
Сабий къом я1эу зэл1зэфыз куэду хуэкъулейсызу псэут. Л1ыр лэжьап1эм къик1ыжри къыщ1ыхьэжащ.
- Ахъшэ къэпхьакъэ? – еупщ1ащ абы фызыр.
- Уэлэхьэ, къыдамыта1а, - жи1ащ л1ым.
- Алыхь, жылэм иратамэ, уэ къуамытын!..
Зыкъомрэ зыри жамы1эу нэщхъейуэ щысахэщ. Л1ыр къэпсалъэри:
- Ей, фыз, зыри димы1эми, дэ дыщ1эгуф1эн ди1эщ. Мы ц1ык1у къомыр ди1эу сыт щхьэк1э дынэщхъен хуей? – жи1ащ л1ым.
- Еплъ а ц1ап1эжьым жи1эр! Алыхь, уэ сыпщыгугъамэ, а ц1ык1у къомри димы1энт дэ! – жи1ащ фызым.
Сыгъуэгыурэ къэсшащ
Партым зыгуэр хагъыхьэрт.
И биографиер яжри1ащ, къызэреупщ1хэм жэуап яритащ. Ауэ зыгуэр къэпсалъэри жи1ащ:
- Фыз куэд къызэрыпшам и хъыбар къыдже1эт?
- Сытхъэжу къэсша уи гугъэ, сыгъуэгыурэ къэзмышам, тхьэр согъэпц1, хъун къахэмык1ыурэ! – жи1ащ щ1алэжьым.
Уи л1ыр к1эц1рэ?
Щ1алэжьым нысащ1э дахэ къишащ.
Ауэ щ1алэжьыр есати, мыдыгъуэу хъунутэкъым. Ти-и-и, и нысащ1эм и бзэр быдэрэ т1асхъэрэ игъэунэхун мурад ищ1ащ.
Щ1алэм и к1эстум жыпым джэдык1ит1 ирелъхьэри, и нысащ1эм деж щ1охьэж. И к1эстумыр пылъап1эм пелъэри мыгъуэлъыж.
Пщэдджыжьым жьыуэ нысащ1эр къыщолъэтри къыщ1ож. Л1ыжь-фызыжьыр зыхуей хуегъазэ, мэпщаф1э, пщ1ант1эр епхъэнк1, псы къехь.
Апщ1ондэху щ1алэжьри къотэдж, и жыпым илъ джэдык1ит1ыр п1эм щ1елъхьэри, къыщ1ок1.
Апхуэдэу ек1уэк1ыурэ, тхьэмахуэ дэк1ащ.
Нысащ1эм зэригъэщ1эгъуэнур ищ1эркъым.
Я гъунэгъуми езым хуэдэу нысащ1э ц1ык1у къашауэ ар я пщ1ант1эм щы1эуэлъауэрт.
Бжыхьыр я зэхуакуу нысащ1э ц1ык1ум зыхуигъазэри:
- Ей, уи л1ыр к1эц1рэ? – жи1эри еупщ1ащ.
- Ар сыт, на-гущэ, а жып1эр? Апхуээ къэхъурэ? – къеупщ1ыжащ.
- Алыхь, сэ си л1ыр мэк1эц1ым!
- Дауэ хыъунт?!
- Тхьэ, Алыхьым и пщэдджыжь къэс джэдык1ит1 къызохм! – И ныбжьэгъу нысащ1э ц1ык1ур, жра1ар игъэщ1эгъуапэурэ, 1ук1ыжащ.
Жэщым и л1ым жри1ажащ:
- Алыхь, ди гъунэгъу нысащ1эм л1ыр к1эц1у же1эм, - жи1эри. Ар зыжра1а щ1алэр пщэдджыжьым лэжьак1уэ к1уэуэ гъунэгъу «к1эц1ыр» щилъагъум:
- Ей, ук1эц1у жари! – жи1эщ, къегуори блэк1ащ.
Щ1алэжьыр къыщ1ыхьэжри, и нысащ1эм жри1ащ:
- Сэракъым, дахэ, к1эц1ыр! К1эц1ыр уэращ! Сэ уи бзэм и быдагъэр згъэунэхуауэ аращ!
Умык1ий закъуэ
Зэрыхабзэти, зэтехьа щхьэк1э, нысэр и тхьэмадэм епсалъэртэкъым.
- Си нысэ ц1ык1ур згъэпсэлъэнущ, - жи1эри, тхьэмадэжьым мэл иук1ащ, и ныбжьэгъухэр къриджащ, нысэм псэлъапщ1э тыгъэ лъап1эхэр къыхуищэхури, зыбгъэдишащ:
- Хъунщ, т1асэ, умыпсалъэу узэрыщытар, уи нэмыс и хъер улъагъу. Ф1ыщ1э пхузощ1! Дяпэк1э укъызэпсалъэ хъунущ! – жи1эр къыхуищэхуахэр иритащ. Тхьэмадэжьым и ныбжьэгъу л1ыжьхэри нысэм быдэу къехъуэхъури къыщ1агъэк1ыжащ.
Нысэм и гъэпсэлъапщ1эм и хьэтырк1э зэныбжьэгъу л1ыжьхэри хъарзынэу зэдефэщ-зэдешхэри, я нэгу зиужьауэ, я ныбжьэгъужьым къехъуэхъужри, зэбгырык1ыжащ.
Ет1уанэ махуэм псэлъэну хуит хъуа нысэр хьэблэ псом зэхахыу к1ииуэ къыдэуващ.
Л1ыжьым нысэр ириджэри жи1ащ:
- Дыгъуасэ мэл пхуэзук1амэ, нобэ вы пхуэзук1ынщ, нысэ, ауэ умык1ий закъуэ.
Зыгуэр бэзэрым щык1ийрт:
- Нэмэзлыкъ зыщэхун, нэмэзлыкъ зыщэхун! – жи1эурэ. Абы нэгъуэщ1 зыгуэр еда1уэщ, еда1уэри:
- Зи насып, и нэмэз 1ыхьэр ищ1ауэ, и нэмэзлыкъыр ещэж, - жи1ащ.
Умыщ1э зэбгъэщ1эну емык1укъым
Сэхьид Набдзэшхуэк1э еджэу Хьэжрэтым зы ефэндышхуэ щы1эт. Абы илъэс къэс Къэбэрдейми, Адыгейми, езы Хьэжрэтми щыщ сохъустэхэр иригъаджэрт.
Апхуэдэу гъэ еджэгъуэм зэхуэса сохъустэхэр, нэхъыф1у зригъэц1ыхун щхьэк1э, зыдигъэшхэну 1энэ къахуищтащ. Зэрыхабзэти езыр япэ хэ1эбэри – п1астэр ц1ынэт.
- Уа фыз, мыдэ къак1уэт, - жи1эри, и унэгуащэр ириджащ. Фызыр къыщ1ыхьащ.
- Мы щ1алэхэр си деж къыщ1эк1уар еджэну, ямыщ1э зрагъэщ1эну аращ. Уэри ди гъунэгъум ук1уэурэ п1астэ щ1ык1э зэбгъащ1эмэ, сыт хъунт? – жи1ащ Сэхьид Набдзэшхуэм.
Зэщхьыркъабзэщ
Зауэ нэужьт. Ц1ыхухэр шхынк1э хуэкъулей дыдэтэкъым.
Л1ыжь-фызыжьым япхъу закъуэр зыша я малъхъэ щ1алэжьым малъхъэишэ хуащ1ат.
Л1ыжь-фызыжьым нэгъуэщ1 я1этэкъыми, джэдык1э гъэвар укъэбзыжауэ тепщэчым папц1эу изу къыхутрагъэуващ, зы цырибон литр и гъусэу. Езы т1ури лъэныкъуэк1э къэт1ысыжащ.
Малъхъэ щ1алэжьым зы цырибон стэчан изу ирикъухри, джэдык1э укъэбзахэр зыр зым и ужь иту зыжьэдигъэт1ысхьэурэ иригъэмэрэк1уэхыу щ1идзащ. Малъхъэжьыр апхуэдизк1э псынщ1эу шхэрти, джэдык1эхэр зэк1элъхьэужьу тепщэчым къик1ыурэ щ1алэм и жьэм к1уэрт.
Л1ыжьыр и нэр тенауэ абы еплъырт.
- Ана мыгъуэ, сыбогъэук1ытэ, сыт апхуэдизу ди малъхъэм ущ1еплъыр? – жи1ащ фызыжьым.
- Уэлэхьэ, фызыжь, а джэдык1эр къызэрык1амрэ ар зыжьэдыхьэмрэ зэрызэрыщхьыркъабзэр согъэщ1агъуэри арам сызэплъыр, - жи1ащ л1ыжьым.
Л1эуэ зэгъэжам и насыпщ
Зэныбжьэгъу щ1алэжьит1 пщыхьэщхьэу я ныбжьэгъу ещанэм деж ефак1уэ мак1уэ.
Бжьыхьэщ, уэшхымрэ уэсымрэ зэщ1элъу къот1эт1эх. Къуажэ уэрамыр к1ыф1щ, ят1эщ. Езы т1ури, махуэм псом лэжьащ. Арщхьэк1э фадэр бзаджэщ, я ныбжьэгъум цырибон я1эу къажри1ащи, еп1эщ1эк1ыу мак1уэхэр. Къуажэк1эм ик1ауэ къуажапщэм нэс мак1уэ. Т1ури щымщ. Ауэрэ кхъэм нэсауэ здыблэк1хэм:
- Тхьэмыщк1эхэ, ефи-ешхи зимы1эж насыпыншэхэ, - жи1ащ зым кхъэм щ1элъхэм щхьэк1э.
Зэ нэсынтэкъэ, зэныбжьэгъуит1ыр здэк1уэм нэсащ. Ауэ, здэк1уа я ныбжьэгъур дэмысу куэбжэри гъэбыдарэ хьэри къэут1ыпщауэ ирихьэл1ащ.
Кърагъэзыхыжауэ къохыж. Щ1ы1эщ, псы1эщ, ят1эщ. Бжьыхьэ щ1ы1эр я нэк1ум къуоуэ. Т1ури щымщ. Ауэрэ кхъэм къэсыжащ.
- Насып зи1э, хуабэ-хуабэу кхъэм щ1элъьэ. Дэ уэсри къттесэу, уэшхри къыттешхэу, ят1эри зэхэдутэу дыдэтщ, - жи1ащ ет1уанэм.
Уэ сыпщыгугъамэ
Сабий къом я1эу зэл1зэфыз куэду хуэкъулейсызу псэут. Л1ыр лэжьап1эм къик1ыжри къыщ1ыхьэжащ.
- Ахъшэ къэпхьакъэ? – еупщ1ащ абы фызыр.
- Уэлэхьэ, къыдамыта1а, - жи1ащ л1ым.
- Алыхь, жылэм иратамэ, уэ къуамытын!..
Зыкъомрэ зыри жамы1эу нэщхъейуэ щысахэщ. Л1ыр къэпсалъэри:
- Ей, фыз, зыри димы1эми, дэ дыщ1эгуф1эн ди1эщ. Мы ц1ык1у къомыр ди1эу сыт щхьэк1э дынэщхъен хуей? – жи1ащ л1ым.
- Еплъ а ц1ап1эжьым жи1эр! Алыхь, уэ сыпщыгугъамэ, а ц1ык1у къомри димы1энт дэ! – жи1ащ фызым.
Сыгъуэгыурэ къэсшащ
Партым зыгуэр хагъыхьэрт.
И биографиер яжри1ащ, къызэреупщ1хэм жэуап яритащ. Ауэ зыгуэр къэпсалъэри жи1ащ:
- Фыз куэд къызэрыпшам и хъыбар къыдже1эт?
- Сытхъэжу къэсша уи гугъэ, сыгъуэгыурэ къэзмышам, тхьэр согъэпц1, хъун къахэмык1ыурэ! – жи1ащ щ1алэжьым.
Уи л1ыр к1эц1рэ?
Щ1алэжьым нысащ1э дахэ къишащ.
Ауэ щ1алэжьыр есати, мыдыгъуэу хъунутэкъым. Ти-и-и, и нысащ1эм и бзэр быдэрэ т1асхъэрэ игъэунэхун мурад ищ1ащ.
Щ1алэм и к1эстум жыпым джэдык1ит1 ирелъхьэри, и нысащ1эм деж щ1охьэж. И к1эстумыр пылъап1эм пелъэри мыгъуэлъыж.
Пщэдджыжьым жьыуэ нысащ1эр къыщолъэтри къыщ1ож. Л1ыжь-фызыжьыр зыхуей хуегъазэ, мэпщаф1э, пщ1ант1эр епхъэнк1, псы къехь.
Апщ1ондэху щ1алэжьри къотэдж, и жыпым илъ джэдык1ит1ыр п1эм щ1елъхьэри, къыщ1ок1.
Апхуэдэу ек1уэк1ыурэ, тхьэмахуэ дэк1ащ.
Нысащ1эм зэригъэщ1эгъуэнур ищ1эркъым.
Я гъунэгъуми езым хуэдэу нысащ1э ц1ык1у къашауэ ар я пщ1ант1эм щы1эуэлъауэрт.
Бжыхьыр я зэхуакуу нысащ1э ц1ык1ум зыхуигъазэри:
- Ей, уи л1ыр к1эц1рэ? – жи1эри еупщ1ащ.
- Ар сыт, на-гущэ, а жып1эр? Апхуээ къэхъурэ? – къеупщ1ыжащ.
- Алыхь, сэ си л1ыр мэк1эц1ым!
- Дауэ хыъунт?!
- Тхьэ, Алыхьым и пщэдджыжь къэс джэдык1ит1 къызохм! – И ныбжьэгъу нысащ1э ц1ык1ур, жра1ар игъэщ1эгъуапэурэ, 1ук1ыжащ.
Жэщым и л1ым жри1ажащ:
- Алыхь, ди гъунэгъу нысащ1эм л1ыр к1эц1у же1эм, - жи1эри. Ар зыжра1а щ1алэр пщэдджыжьым лэжьак1уэ к1уэуэ гъунэгъу «к1эц1ыр» щилъагъум:
- Ей, ук1эц1у жари! – жи1эщ, къегуори блэк1ащ.
Щ1алэжьыр къыщ1ыхьэжри, и нысащ1эм жри1ащ:
- Сэракъым, дахэ, к1эц1ыр! К1эц1ыр уэращ! Сэ уи бзэм и быдагъэр згъэунэхуауэ аращ!
Умык1ий закъуэ
Зэрыхабзэти, зэтехьа щхьэк1э, нысэр и тхьэмадэм епсалъэртэкъым.
- Си нысэ ц1ык1ур згъэпсэлъэнущ, - жи1эри, тхьэмадэжьым мэл иук1ащ, и ныбжьэгъухэр къриджащ, нысэм псэлъапщ1э тыгъэ лъап1эхэр къыхуищэхури, зыбгъэдишащ:
- Хъунщ, т1асэ, умыпсалъэу узэрыщытар, уи нэмыс и хъер улъагъу. Ф1ыщ1э пхузощ1! Дяпэк1э укъызэпсалъэ хъунущ! – жи1эр къыхуищэхуахэр иритащ. Тхьэмадэжьым и ныбжьэгъу л1ыжьхэри нысэм быдэу къехъуэхъури къыщ1агъэк1ыжащ.
Нысэм и гъэпсэлъапщ1эм и хьэтырк1э зэныбжьэгъу л1ыжьхэри хъарзынэу зэдефэщ-зэдешхэри, я нэгу зиужьауэ, я ныбжьэгъужьым къехъуэхъужри, зэбгырык1ыжащ.
Ет1уанэ махуэм псэлъэну хуит хъуа нысэр хьэблэ псом зэхахыу к1ииуэ къыдэуващ.
Л1ыжьым нысэр ириджэри жи1ащ:
- Дыгъуасэ мэл пхуэзук1амэ, нобэ вы пхуэзук1ынщ, нысэ, ауэ умык1ий закъуэ.
Комментарии 0