Испунэхэр ЮНЕСКО-м ик1эныгъэхэм хагъэхьанэу щытэу алъытэ
Испунэхэр куп-купэу агъэуцущтыгъэх. Зы ч1ып1эм 200-300 агъэуцущтыгъэ. Къызэра1орэмк1э, Адыгеимрэ ык1и Пшызэ шъолъырымрэ 3000 фэдизэу къыщалъытэщтыгъэ испунэхэм ащыщэу джырэк1э къэнагъэр 150 фэдиз псэоу.
Испунэхэу Адыгемрэ Пшызэ шъолъырымрэ арытхэм ЮНЕСКО-м ик1эныгъэхэм язэк1элъык1о хагъэхьанхэу географхэм ш1оигъоныгъэ къыхагъэщыгъ. Фэдэ мыжъо унэхэр ехьыл1агъэх дольмен культурэу зэлъаш1эрэ Мыекъуапэ культурэм нахьри нахьыжъым. Джырэ уахътэмк1э хэкум ит испунэхэм якъэгъэгъунэнк1э 1офыгъуабэхэр щы1эхэу археологмэ гумэк1ыгъохэр къыхагъэщых. Ахэр зэрапхъохэуи къыхэк1ых.
Фитыныгъэ радиом игущы1эгъугъэ Адыгеим щыщ археологэу Тэу Аслъан испунэхэм якъэгъэгъунэнк1э ахэр ЮНЕСКО-м епхыгъэу щыты хъущтхэмэ ащ иш1уагъэ къэк1онэу елъытэ.
Фитыныгъэ радиом игущы1эгъугъэ Тэу Аслъан:
- Испунэхэр дунэе 1офыгъоу щытых. А къэнэгъэ мак1эхэр къытк1эхъухьэхэрэм анэсыжьын фае. Испунэхэм якъэгъэгъунэнк1э къулыкъухэр мэлажьэх. Ау ахэмэ я1офш1эн уигъэрэзэнэу щытэп, сыда п1омэ испунэ пэпчъ къэрэгъулэ 1убгъэуцощтэп. Ахэмэ якъэухъумэн ц1ыфмэ зэк1эмэ я1офын фае.
Испунэхэр тхьалъэ1уп1эх. Ащ хьадэхэр ралъхьажьэу хэбзагъэ. Адыгэмэ яч1ыналъэ ащ фэдэу итыр зэрэбэм пае, ар лъэпкъым инэшанэу еп1он плъэк1ыщт. Адыгэм унэу аш1щтыгъэр ч1ыгум хэк1одэжьынэу хъунэу арыгъэ. Л1агъэр зыдэк1ожьрэм гъуни-нэзи имы1эу алъытэщтыгъэти, ащ мыжъом хэш1ык1ыгъэу унэр фаш1ыщтыгъэ. Апэ аш1ыщтыгъэхэ испунэхэр ц1ык1ыгъэх, хьадэр рагъэт1ысхьанэу арыгъэ. Ащи къытек1ы испунэм ц1эу фаш1ыгъэри.
Джырэк1э испунэхэр зытетыгъэ ч1ып1эхэу Хьаджэкъо дэжь унэхэр щаш1ынэу ч1ыгухэр щагощыгъэх. Ау къызэра1орэмк1э, ащ унэу тыраш1ыхьагъэхэр зэбгырэк1ыжьых. Испунэхэр зытетыр – къэхалъэ, ащ ущыпсэунэу щытэп.
Испунэхэр куп-купэу агъэуцущтыгъэх. Зы ч1ып1эм 200-300 агъэуцущтыгъэ. Къызэра1орэмк1э, Адыгеимрэ ык1и Пшызэ шъолъырымрэ 3000 фэдизэу къыщалъытэщтыгъэ испунэхэм ащыщэу джырэк1э къэнагъэр 150 фэдиз псэоу. Испунэхэм ц1ыфэу ч1алъхьажьыщтыгъэхэр зыщыщыгъэхэмк1э упч1эр гъэш1эгъоны, е1о Фитыныгъэ радиом игущы1эгъугъэ археологэу Тэу Аслъан. Ц1ыф къызэрык1о пэпчъ афаш1ыщтыгъэпщтын, ц1ыф гъэш1уагъэу, хэхыгъэу, пэрытхэр арэу ч1алъхьажьыщтыгъэхэр енэгуе ш1эныгъэлэжьыр.
Photo: Olga Stepanova
Испунэш1ыныр хьадэ к1элъхьан къодыя зэпхыгъагъэр? Зыгорэк1э нахь зэхэфыгъоу зыгорэм къы1он ылъэк1ыщта?
Пэжщ Еджырыкъуай жи1эр. Нэхъ зэхыщ1ык1ауэ, Испыунэхэм теухуауэ тхыгъэ щы1эмэ къифлъхьэныу дыныволъэ1у! Ар урысхэм я тхыдэм епхауэ щытамэ, уфапшэм нэсыу тхыгъэ зэрагъэпэщынт. Армырами езыхэм я мейр, езыхэм яйуэ жа1эри зыщац1алэ!